Nog niet zo heel lang geleden, in de tijd dat muziek uitsluitend afkomstig was van vinyl langspeelplaten die werden gedraaid op een platenspeler, was het leven auteursrechtelijk gezien zeer overzichtelijk. Wie muziek wilde luisteren moest óf een langspeelplaat aanschaffen óf kon bij de buren thuis gaan zitten luisteren. Voor films ging men naar de bioscoop of keek men televisie. Helaas gooiden de uitvinders van het cassettebandje en de videocassette-recorder roet in het eten voor de entertainmentindustrie: het was niet langer mogelijk te voorkomen dat miljoenen mensen muziek of films kopieerden en verspreidden, zonder daarvoor geld aan de auteursrechthebbenden af te dragen.

Aan de vooravond van het jaar 2010 is niets zo eenvoudig als het grootschalig kopiëren en distribueren van muziek en films. Auteursrechtelijk beschermde muziek van internet downloaden is legaal. En de huidige generatie opslagapparatuur van bijvoorbeeld MP3-spelers staat garant voor honderden uren luisterplezier – dit tegen de aanschafprijs van misschien tien oude cassettebandjes. YouTube serveert maandelijks miljoenen filmpjes, die lang niet altijd auteursrechtvrij zijn.

Rechtsmiddelen
Alle redenen dus voor een auteursrechtenorganisatie als Stichting Brein om het illegaal verspreiden van auteursrechtelijk beschermd materiaal zo effectief mogelijk tegen te gaan. Daar bestaan goede rechtsmiddelen voor. Het uploaden van beschermd materiaal is wél verboden. Overtreders die muziek distribueren zonder rechten te betalen kunnen voor de rechter worden gedaagd en draaien op voor de door artiesten geleden schade.

Maar nu stelt het kabinet-Balkenende voor om ook het downloaden van auteursrechtelijk beschermd materiaal voortaan strafbaar te stellen. Door een dergelijk verbod overtreedt iedereen die muziek of (gedeelten van) auteursrechtelijk beschermde films downloadt in principe de wet. Ook als dat downloaden geen opzet was, maar bijvoorbeeld niets meer voorstelde dan de achtergrondmuziek in een bekeken YouTube-filmpje of een scene uit een speelfilm op een willekeurige website.

Thuiskopieregeling
Dit verbod dreigt voorgoed een einde te maken aan de thuiskopieregeling, die sinds begin jaren negentig bepaalt dat men in Nederland voor eigen gebruik (in huiselijke kring) muziek mag kopiëren en dupliceren. Deze regeling heeft voor veel rust gezorgd.

Ook bestaat er al compensatie voor de artiesten of componisten die menen inkomsten te zijn misgelopen door het thuiskopiëren. In de Auteurswet wordt bepaald dat de producent van lege cd’s of dvd’s een vergoeding voor het auteursrechtelijk beschermde werk moet betalen. Wanneer het om distributie van muziek of films gaat, wordt de vergoeding kortom doorberekend aan de consument, en terugbetaald aan de artiest of de componist.

Een verbod op het downloaden van muziek of films zal die bestaande orde veranderen in een chaos. Het kabinet criminaliseert door het downloadverbod in één klap miljoenen burgers tegelijk: alle downloaders zijn schuldig!

Downloadactiviteiten
Het verbod is alleen te handhaven als de eindgebruiker, de downloadende consument, intensief in de gaten wordt gehouden. Wellicht zal voortaan al het internetverkeer moeten worden gefilterd of kan de internetgebruiker alleen nog maar met toestemming vooraf downloaden, zoals nu al in Australië het geval is.

Auteursrechtenorganisatie Brein, die deze edele taak van de controle op zich mag nemen, kan alleen te weten komen of iemand illegaal downloadt als alle downloadactiviteiten worden gevolgd. En als ‘illegaal dowloaden” onder het strafrecht komt te vallen dan mag het Openbaar Ministerie zelf aan de slag met opsporen en aanklagen.

Hoe het in de praktijk ook zal gaan uitpakken, het is onheilspellend om te bedenken hoe dit ongetwijfeld gepaard zal gaan met een forse inbreuk op de waarborgen voor privacy – iets wat in technologiediscussies sowieso vaak al te makkelijk worden vergeten

Commissie-Gerkens
De Commissie-Gerkens (bestaande uit Tweede Kamerleden van CDA, PvdA, SP en VVD) adviseerde het kabinet tot een downloadverbod over te gaan als er voldoende ‘legale alternatieven’ zijn voor het downloaden van films en muziek. Maar met het legale online aanbod van vooral films is het bitter slecht gesteld op het internet: het aanbod is schraal, zeer beperkt bruikbaar of naar verhouding te duur.

Ondertussen werden commercieel aantrekkelijke downloadconcepten zoals Mininova en Napster niet door de entertainmentindustrie overgenomen en uitgebreid, maar via juridische weg uit de lucht gehaald.

Met een downloadverbod wordt die industrie, die innovatie in online muziek en films op geen enkele manier heeft gestimuleerd, juist beloond voor het jarenlang negeren van de vraag van de consument.

Of liever, de vraag van burgers. Burgers die met dit repressieve verbod wéér een stuk van hun privacy in een bureaucratische mist zien verdwijnen.

Was getekend:

Bert Brussen
Arnoud Engelfriet
Sywert van Lienden
Danny Mekic’
Huub Bellemakers

Dit opiniestuk verscheen maandag 21 december 2009 in nrc.next.