Over nieuwe verantwoordelijkheden van medewerkers in de belangrijkste tak van sport

In 1999 ging letterlijk een nieuwe wereld voor mij open toen ik vrijwilligerswerk ging doen bij internetprovider Het Net: die van het internet en moderne communicatienetwerken in het algemeen die mensen fysiek -de kabels schieten zó je huiskamer in- maar vooral ook virtueel met elkaar weten te verbinden. Fascinerend. Mensen met verstand van ICT werd toen tegenop gekeken, en kregen allerlei koosnaampjes -van whizzkid tot nerd- mee. Mijn eerste mobiele telefoon, groter dan een koelkast en verbonden met het gsm-netwerk via het vergane merk Dutchtone, deed het goed bij de meisjes in mijn klas.

Plots barstte de internet bubble, maar omdat dat duidelijk de schuld was van mensen die programmeerden met geld en niet tot de categorie nerds behoorden, kwamen de IT’ers er goed vanaf. De jaren die volgden beloofden minder gouden bergen voor beleggers en aandeelhouders, maar door het debacle dat World Online heette was het internet en de fantastische mogelijkheden die het internet en ict-systemen te bieden hebben, doorgedrongen tot de geheugenbanken en processors van de éminences grises. Ook werd duidelijk dat die mogelijkheden niet zomaar bereikt konden worden, maar dat daar experts voor aangetrokken moesten worden. Het aantrekken van die experts ging gepaard met flinke investeringen, niet in de laatste plaats omdat deze extern ingehuurd moesten worden en veel trainingen kregen aangeboden. Veel geld. Het is in die periode dat financiële waardering voor mensen met verstand van computers en netwerken ontstond, ze waren immers nodig om de ict-woede van directieleden die financiële besparingsmogelijkheden zagen te beantwoorden, en in korte tijd veel verschillende systemen te ontwikkelen en te implementeren in bestaande organisaties. Leuk werk om te doen: het was van betekenis, het loonde en werd enorm gewaardeerd.

De rol en functie van banen in de samenleving zijn altijd al veranderlijk geweest, en nu lijkt het wederom de beurt aan die van de computergoeroes. Helaas. We zijn te duur, niet flexibel genoeg (het huren van een batterij aan tikmannen en -vrouwen in India zou vele voordelen kennen) en zijn ook nog eens lastig te vinden op de arbeidsmarkt. En omdat het in tijden van bezuinigingen gevoelig ligt om mensen te ontslaan of op mensen te besparen, geven organisaties en de overheid “ict” maar de schuld voor de te hoog opgelopen kosten. Wie waren het die jaren geleden opriepen tot méér ict als middel voor het bereiken van juist diezelfde kostenbesparingen? Daar komt de recente stortvloed aan openbaar geworden lekken in ict-systemen, waarschijnlijk het topje van de ijsberg, en de opgelaaide privacydiscussie nog bij. Een sprankelende hoeveelheid aan ict-uitgaven (al dan niet aan falende systemen, zoals de ov-chipkaart, of systemen die de eindstreep nooit gaan halen, zoals het Elektronisch patiëntendossier -kosten €300 miljoen- en de blackbox in auto’s voor de vergane kilometerheffing) en de plotselinge aandacht vanuit de politiek voor het onderwerp, maakt het werk van de ict-specialist anders, belangrijker en misschien wel gevuld met meer verantwoordelijkheid dan ooit te voren. Terwijl juist die groep de roe toegespeeld krijgt voor de uit de hand gelopen kosten op veel plekken van de samenleving. Kunnen wij daar wat aan doen?

In de cockpit van een vliegtuig is het de gezagvoerder en zijn team die het voor het zeggen hebben. Instructies van de bestuursvoorzitter van de luchtvaartmaatschappij waar hij of zij voor vliegt, hoeven niet worden opgevolgd: de veiligheid van de passagiers aan boord van het toestel staat voorop. Hoe zit dat met de ict’ers wiens systemen nu onderwerp van steeds meer discussies lijken te zijn? Hebben zij wel genoeg te zeggen over de projecten waar ze aan werken? Of is het de manager die vooral verstand heeft van processen die aan het roer staat, of minister die verstand heeft van -ja van wat eigenlijk?- en er voor zorgt dat kosten uit de hand lopen en halfbakken systemen worden opgeleverd waar niemand ooit -of met beveiligingslekken- gebruik van zal maken?

Zoals de piloot zijn verantwoording neemt in de lucht, zullen mensen met verstand van computersystemen minder volgzaam moeten reageren als een manager, baas of minister onverstandige instructies geeft. Het is tijd voor ne(r)derige ongehoorzaamheid om te voorkomen dat ict’ers het zwarte schaap worden in een te dure samenleving.