Meer werkgelegenheid, minder overheidsuitgaven, lagere belastingen. Een grotere en krachtigere economie en een comfortabeler leven voor iedereen. Meer veiligheid. Dat is allemaal mogelijk als technologie de juiste plaats inneemt binnen onze samenleving en de overheid daar ruimte voor maakt. De samenleving dienend, met een vooraf bepaald doel en een duidelijke verwachting – niet als doel op zich. Maar dan moet technologie wel omarmd blijven door de samenleving en te vertrouwen zijn, en niet besmet worden door overheden die bezig zijn met massaspionage en technologie gebruiken tegen haar eigen onschuldige burgers.

Toen Hans Biesheuvel mij belde en vroeg of ik Minister van Technologie wilde worden in zijn schaduwkabinet, moest ik denken aan al het moois dat met technologie mogelijk is. Hoe veel mooier en makkelijker ons leven al is geworden met de komst van de mobiele telefoon en het internet. Daar kwam de afgelopen decennia ook geen Minister van Technologie bij kijken, terwijl het gebruik –met mate– de kwaliteit van onze levens heeft verbeterd en veel kansen heeft gevormd voor een innovatief bedrijfsleven.

Pijnpunt
Binnen de Rijksoverheid zèlf is technologie helaas nog een pijnpunt: veel digitaliseringsprojecten binnen de Rijksoverheid zorgen niet voor méér, maar minder banen. En in plaats van gebruik te maken van open platforms, waarbij de informatie die door de overheidsorganisaties wordt gegenereerd wordt gedeeld en gratis gebruikt mag worden door de hele wereld, gebeurt dit vaak niet. Ook wordt te weinig gekozen voor open standaarden, waar vervolgens iedere ingenieur en ieder bedrijf op mag ontwikkelen maar in plaats daarvan voor één oplossing, die te laat en met budgetoverschrijdingen wordt opgeleverd.

Denk bijvoorbeeld aan de 3 miljard euro kostende OV Chipkaart, of de Black Box – een spionagekastje in onze auto’s – die er nooit kwam, maar wel 250 miljoen euro heeft gekost. ICT wordt steeds vaker gezien als doel, in plaats van als middel. Het kost te veel, en levert te weinig op. Ook omdat we vooraf niet goed weten wat we mogen verwachten.

Dat ligt vermoedelijk niet aan de techneuten die binnen en voor de Rijksoverheid werken, zij voeren uit wat van ze gevraagd wordt. Wèl zijn het er op plekken te weinig, of ze zijn te erg verspreid door de organisatie, met te weinig zeggenschap. Of worden te laat ingeschakeld. Waarom niet de krachten bundelen?

Vorige eeuw was dat ook het geval. Wist u dat de Rijksoverheid in de vorige eeuw een eigen computerbedrijf in bezit had? De Rijkscentrale Mechanische Administratie, later het Rijks Computer Centrum, deed het werk zo goed dat het geprivatiseerd kon worden in de jaren negentig (na de privatisering ging het trouwens bijna mis). Maar hebben we die gecombineerde, gecentraliseerde kennis over technologische ontwikkelingen en innovaties niet júist nu keihard nodig?

Rol overheid
Mijn volgende column zal gaan over technologie binnen overheidsorganisaties, maar ook over de rol die de overheid in buitenwereld heeft als het gaat om technologie: we hebben een vruchtbare en innovatie-belonende omgeving nodig. Budgetten voor onderzoek en ontwikkeling die tot de top in de wereld behoren, waar banen uit ontstaan. En daarvoor: een makkelijke en toegankelijke (bij)scholing voor technische beroepen (en in meer combinaties aangeboden: is de chirurg van de toekomst een dokter met een specialisatie in technologie, of een ingenieur met een medische scholing – of geen van beiden?). In de toekomst hebben we veel meer ingenieurs nodig, uit alle lagen van de bevolking, met en zonder specialisaties.

Maar vertrouwen we technologie over tien jaar nog wel? We gebruiken technologieën steeds vaker, intensiever en intiemer. Terwijl (buitenlandse) overheden en hun bondgenoten technologie steeds vaker misbruiken om burgers te bespioneren en misschien wel bedrijfsgeheimen buit te maken. Een mobiele telefoon en het internet voor meer werkgelegenheid en lagere kosten, of als spionageapparaat in iedere huiskamer?

De kansen van technologie benutten kan alleen als we technologie kunnen blijven vertrouwen. En willen blijven gebruiken. En juist dáár moet de overheid voor zorgen.

Deze column schreef ik op verzoek van ONL en werd gepubliceerd in De Telegraaf.