Afgelopen maandag was de presentatie van het onderzoeksrapport van de Commissie Dessens, die vorig jaar van de Tweede Kamer de opdracht kreeg om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) te evalueren. De Commissie stelt nu een ‘verruiming van de bevoegdheden’ van de AIVD en MIVD voor: het gehele Nederlandse internet moet afgeluisterd en doorzocht kunnen worden. De digitale ogen en oren richten van de diensten richten zich dan niet alleen op verdachten, maar op iedere (onschuldige) Nederlander.

De huidige Wiv stamt uit 2002 en de veiligheidsdiensten hebben binnen die wet de bevoegdheid om ongericht draadloos communicatie te verzamelen en te speuren naar dreigingen, in de praktijk vooral beperkte hoeveelheden radioverkeer en telefoongesprekken. Het bekabelde internet, dat in dat jaar door slechts een klein deel van de Nederlanders dagelijks werd gebruikt, mocht alleen in specifieke gevallen worden afgeluisterd. Door beperkte tijd en geld moeten de diensten prioriteiten stellen en bestaan er natuurlijke checks and balances: van het massaal afluisteren en analyseren van privégesprekken van onschuldige burgers was door beperkingen van de techniek en wetgeving geen sprake.

Tien jaar later en een half miljard websites verder is bijna iedere Nederlander continu verbonden met het internet, dat ieder jaar met 50 tot 100 procent groeit in omvang. Ook het gebruik is veranderd: we communiceren en interacteren aan de lopende band. Soms met onbekenden, even later met de dokter. Liefdesrelaties gaan aan en uit en Facebook is als eerste op de hoogte, net als van onze vakantiebestemming en ons netwerk, evenals wanneer we bekenden zien en waar we met ze over spreken. We wisselen politieke opvattingen uit, praten over geloof of atheïsme en delen na de Tweede Kamerverkiezingen in digitale privéberichten op welke politieke partij we hebben gestemd. We googelen tientallen keren per week op basis van onze meest oprechte en geheime gedachten en bestellen alle type producten en diensten via het internet. Nooit eerder waren onze levens, gedachten en intimiteit zo digitaal.

Nu pleit de Commissie Dessens voor het ‘verruimen’ van ‘bestaande bevoegdheden’ van de veiligheidsdiensten door ze de mogelijkheid te geven om het gehele Nederlandse internet in de gaten te houden. Niet alleen berichten of internetverbindingen van verdachte Nederlanders, criminelen, potentiële terroristen. Maar van iedereen. Niet alleen in risicogebieden of als er een dreiging geldt, maar altijd en overal. Niet langer beperkt door natuurlijke checks and balances, maar aangestuurd door supercomputers en speciale software zonder natuurlijke beperkingen, met indien gewenst een oneindig geheugen.

Nooit eerder hadden de AIVD en MIVD zoveel macht. Anders dan de Commissie suggereert, is hun voorstel geen ‘verruiming’ van ‘bestaande bevoegdheden’, maar de introductie van nieuwe bevoegdheden die massaler, ongerichter en grootschaliger zijn dan ooit tevoren.

Dit opiniestuk schreef ik op verzoek van NRC Handelsblad en is vandaag gepubliceerd.