Jonge schoolverlaters en de arbeidsmarkt. Dat is het onderwerp van dit magazine. Wat verwachten de jongeren? Wat bieden ze de ondernemer en andersom? Sluiten in de 21ste eeuw onderwijs en arbeidsmarkt op elkaar aan? Om met de deur in huis te vallen; ik denk dat het antwoord een simpel NEE is. Het onderwijs en de arbeidsmarkt in Nederland sluiten niet goed op elkaar aan. Dat heeft verschillende oorzaken: de jongeren zelf en hun weinig realistische carrièreplanning, de overheid, de onderwijsinstellingen en – jawel – het bedrijfsleven.

Over de ‘jeugd van tegenwoordig’ wordt al decennia geringschattend gesproken. Dit is vaak niet onterecht en het geldt ook voor de schoolverlaters en afgestudeerden die nu de arbeidsmarkt betreden. Hun probleem is in één woord te vatten: relevantie. Er gebeurt weinig wat relevant voor ze is. Zij hebben namelijk alles al. Ik noem de jongeren van nu de confettigeneratie, want het liefst vieren ze feest. Ze zijn nogal oppervlakkig en worden hierin gesterkt door Twitter, internet en de mobiele telefoon. Het gevolg is dat ze vaak niet bewust kiezen voor een studie. En hebben ze die die eenmaal afgerond, dan stelt de arbeidsmarkt eisen waar ze geen zin in hebben en geen energie in willen steken. Het grappige is dat veel van hen wél overlopen van ambitie, vaak geïnspireerd door een droom of het succes van een ander. Toch beseffen ze te weinig dat ze voor een topbaan in de VS ook goed Engels moeten kunnen spreken.

Ik ben wat streng. Uitzonderingen zijn er ook in deze generatie. Toch vind ik het gebrek aan sociaal contact een ernstig probleem. Dit magazine is een soort zoektocht naar het antwoord op de vraag of de samenleving met deze jongeren iets mee kan? Uiteindelijk zijn ze hard nodig op de werkvloer. Hun brede blik, hun vermogen om out of the box te denken, hun enthousiasme als ze eenmaal ergens voor gaan. Mijn stelling is dat onderwijs, overheid en bedrijfsleven jongeren meer moeten prikkelen om hun eigen grenzen te verleggen. Zij moeten op alle fronten investeren in het motiveren en opleiden van jongeren. Niet alleen tijdens de opleiding, maar ook op het moment dat ze de arbeidsmarkt betreden. Want zoveel weet ik wel: startende werknemers zijn kneedbaar. Als je in ze investeert en ze voelen dat, dan gaan hun ogen vanzelf twinkelen. Zomaar iemand loslaten in het bedrijf werkt niet. Ik adviseer dan ook altijd om een goed coachingtraject op te zetten: vertel hoe alles werkt in het bedrijf en wat belangrijk is. Als je door dit magazine bladert, merk je dat dit in de ICT vaak voorkomt. Waarschijnlijk omdat de sector relatief jong is, waarin veel op de werkvloer wordt uitgevonden. Learning by doing.

Even een stapje terug. De kwaliteit van de opleidingen waar de jongeren worden klaargestoomd voor de arbeidsmarkt. De deflatie van het onderwijs is een grote zorg. Meer mensen worden hoger opgeleid met hetzelfde budget. Ik geloof niet dat dit betrouwbare kwaliteit oplevert. Ik hoor ook te vaak geluiden dat talent Nederland verlaat om elders topstudies te volgen. Zijn ze eenmaal weg, dan zie je zulke mensen nooit meer terug. En de economie moet het juist hebben van innovatieve talenten.

Ik pleit voor een strengere selectie aan de poort, hogere collegegelden en minder studiefinanciering. Ik maak me hiermee niet populair bij studenten, maar dit is wel de manier voor universiteiten en hogescholen om écht talent binnen te halen. De overheid moet op haar beurt studenten minder beknotten met allerlei regeltjes en hen meer vrijheid geven als ze ondernemerschap tonen. Een student die teveel verdient, krijgt minder studiefinanciering. Ondernemerschap wordt zo bestraft en in de kiem gesmoord. Want waarom zou een student ondernemend zijn als na de korting op de studiebeurs het bedrag onder de streep zo klein is dat het niet loont om te werken.

Onderwijsinstellingen moeten ook hun aanbod verbreden. Op alle opleidingsniveaus. Goede loodgieters zijn nauwelijks meer te vinden. Laatst is me uitgelegd hoe de vakopleiding voor loodgieters er tegenwoordig uitziet. De man kon vroeger stagiairs kiezen uit acht opleidingslagen. Nu heeft hij de keuze uit slechts één klas. Hij heeft daarom zelf maar een opleiding opgezet. Kijk, dat is marktgericht denken. In de ICT hebben veel ondernemingen ook uitgebreide traineeships. In mijn bedrijf kijken nieuwe werknemers verplicht een tijd mee met hun collega’s voor ze zelf aan de slag kunnen. We reiken ze de tools om zelfdenkend én ondernemend te kunnen zijn, eigen ideeën te ontwikkelen. Want dat is wat je van ze wil. Ons opleidingstraject verandert voortdurend mee met de organisatie. Ik vind dat al mijn werknemers antwoord moeten kunnen geven op de vragen: wat is dit bedrijf, wie zijn we, wie zijn onze klanten, hoe ben jij, wie zijn je collega’s en hoe combineer je dit alles in je werk.

Ik geloof heilig in de kracht van ondernemend denken en werken als kernkwaliteit van werknemers. Of ze nu een eigen bedrijf hebben of niet. Ik zie ondernemerschap als een set vaardigheden die iedereen zou moeten ontwikkelen. Want ondernemende werknemers kunnen het bedrijfsleven van binnenuit veranderen.

Nu is leren op de werkvloer niet geschikt voor elk bedrijf. Daarom denk ik ook dat er meer moet gebeuren in het voortraject. Ik zou graag een opleiding Ondernemen ontwikkelen. Dat kan alleen door een leerbedrijf op te zetten, een echte onderneming die studenten en medewerkers verhuurt aan het bedrijfsleven. Zo leren de jongeren op de werkvloer en verdient de opleiding zichzelf terug. Bedrijven kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Zij zouden personeel niet langer onder werktijd op te leiden, maar studenten al tijdens hun opleiding in dienst kunnen nemen. En ze kunnen direct investeren in consultancyopdrachten. Het geld dat daarmee wordt verdiend vloeit terug in de opleidingskas. Zo ontstaat een mecenassysteem waarin automatisch kan worden geïnvesteerd in goed onderwijzend personeel En de student?! Die heeft er tijdens zijn studie een practicum bij. Laat hem zelf onderwijs en vakken inkopen. Laat hem onderhandelen met zijn budget en als het fout gaat leert hij ook daarvan. Dat is ook mijn laatste advies aan de ondernemer. De nieuwe generatie werknemers kent geen of weinig grenzen. Ze houdt niet van structuur, dat werkt verlammend. Toch gaan recruiters van grote bedrijven vaak achteloos om met mensen die het tempo van de organisatie niet volgen en niet automatisch aan de staandaardeisen voldoen. Zij pamperen talent onvoldoende en geven nauwelijks impulsen aan creativiteit. Alles met mate, maar geef de jeugd de ruimte. Je zult merken dat het werkt!

Deze column is gepubliceerd in de IT-special van het magazine van Kamer van Koophandel Nederland