Eens in de zoveel tijd komt de discussie terug. Soms gaat hij over thuisstemmen met laptop of smartphone, een andere keer over stemcomputers. Nu liggen kort na de verkiezingen beide ideeën weer op tafel. Stemmen met potlood zou ‘achterhaald’ zijn. Maar niet een app of computer is de veiligste en goedkoopste stemmethode – dat is nog steeds het rode potlood.

Onlangs berichtte de NOS 235 gemeenten te hebben gesproken, waarvan 90 procent terug wil naar de stemcomputer, „mits dit veilig kan”. Ook roepen gemeenten op tot online stemmen; de gemeente Berkelland stelt een website voor waar burgers moeten kunnen stemmen met DigiD.

In tegenstelling tot wat die gemeenten suggereren, is het stemgeheim helemaal niet te waarborgen als burgers via internet stemmen. Door te stemmen met DigiD kan – via een achterdeur – achterhaald worden op welke partij een individu heeft gestemd, terwijl dat volgens de grondwet geheim moet zijn. Je kunt proberen het systeem zo te ontwerpen dat een stem niet te herleiden is naar een burger, maar dat valt niet te garanderen en ook niet te controleren.

Ook is de kans groot dat kwaadwillenden een virus maken dat gebruikt wordt om stemkeuzes te manipuleren of zelfs om door te dringen tot het centrale stemsysteem en daar de uitgebrachte stemmen ontraceerbaar aan te passen. Dan zwijgen we nog over de onbeheersbare kosten.

Geen online stemmen dus. Is het dan een idee om stemcomputers in de stemhokjes te plaatsen? Nee, die stemgadgets, met een prijskaartje van 200 miljoen plus jaarlijkse kosten voor updates en onderhoud, lossen geen enkel probleem op. Fysieke medewerkers in het stembureau blijven nodig. Alleen al in Amsterdam kosten verkiezingen met stemcomputers een miljoen euro meer dan verkiezingen op papier.

Stemfie werkt dwang in de hand

Telfouten worden met papieren stemformulieren inderdaad gemaakt, maar er is statistisch gezien geen reden om aan te nemen dat deze foutjes de uitslag beïnvloeden. Het enige dat een stemcomputer vervangt zijn de potloden en het enige dat elektronisch stemmen veroorzaakt zijn hoge kosten en twijfel aan de mogelijk gemanipuleerde uitslag, zoals we laatst in de VS zagen.

Zullen we dan een stemprinter gebruiken, waarbij je als kiezer in het stemhokje een keuze maakt op een computer waarbij de computer je stem vervolgens uitprint? Ook daarbij is je stem niet gegarandeerd geheim, en ook die methode is duurder. Fysieke stemhokjes met rode potloden blijven de goedkoopste en beste manier, omdat je zo als kiezer zelf kunt bepalen op wie je stemt.

Door mensen thuis te laten stemmen kan dwang of een beloning gebruikt worden om iemand zijn DigiD-gegevens te laten afstaan of een stemkeuze af te dwingen. Daarom zou het maken van foto’s in stemhokjes verboden moeten worden. Zo’n ‘stemfie’ kan gebruikt worden om te controleren of mensen die gedwongen of beloond een stemkeuze maken, wel echt de juiste stem hebben uitgebracht. In België is het maken van foto’s in stemhokjes verboden. Wie daar een foto van zijn stemlijst neemt, riskeert een boete van 3.000 euro.

Maar ja, ook politici zijn mensen. En de mens is gek op gadgets. En selfies. Dat is de reden waarom we nog heel vaak stemfies en oproepen zullen tegenkomen voor stemcomputers en digitaal stemmen. Ondemocratisch, niet te beveiligen en tegen het advies van deskundigen in.

 

Dit opiniestuk werd geschreven op verzoek van NRC Handelsblad en werd op 13 maart 2017 gepubliceerd.