Oplettende lezers van mijn weblog moet zijn opgevallen dat veel van de dingen die ik momenteel bespreek, gerelateerd zijn aan het onderwerp “Onrechtmatige daad”. De onrechtmatige daad is een juridische term die gebruikt wordt om de regeling voor schadevergoeding bij onrechtmatig handelen aan te duiden.

Als ik op een dag besluit om een baksteen door de ruit van mijn overbuurman te gooien, ben ik strafbaar bezig (art. 350 Sr). Hij zal aangifte kunnen doen bij de Politie, wat waarschijnlijk leidt tot een vervolging door het Openbaar Ministerie. Ik zal vervolgens gestraft worden en hoogstwaarschijnlijk veroordeeld worden tot het betalen van een boete.

Behalve dat het expres stuk maken van een ruit strafbaar is, is het ook nog eens een onrechtmatige gedraging. Waar de Officier van Justitie van het Openbaar Ministerie via het strafrecht het openbaar belang dient door mij een straf op te leggen, biedt het civiele aansprakelijkheidsrecht uitkomst voor het verhalen van de schade (kosten voor het opruimen van glasscherven, vervangen van de ruit) op de dader. Schade die door mijn schuld is ontstaan door een onrechtmatige gedraging en dus aan mij toegerekend kan worden.

Hoewel er gesproken wordt over een onrechtmatige daad, kan ook het nalaten iets te doen onrechtmatig zijn. Ik heb vervelende vrienden. Walter heeft een hekel aan pizzakoeriers. Als ik op een avond zie dat Walter op ooghoogte een visdraad spant tussen twee paaltjes, precies op de plaats waar ’s avonds pizzakoeriers langs komen, realiseer ik me dat zijn (ook onrechtmatige) handelen een levensgevaarlijke situatie in het leven roept. Het is onrechtmatig als ik dat draadje niet weghaal, een duidelijk voorbeeld van onrechtmatig niet-handelen.

Het eerste en tevens meest belangrijke vereiste van artikel 6:162 BW is dat er sprake moet zijn van een onrechtmatige gedraging. In lid twee van datzelfde artikel wordt besproken welke gedragingen als onrechtmatig beschouwd worden, namelijk die gedragingen die inbreuk maken op een recht, beschouwd kunnen worden als een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of een gedraging in strijd met wat het ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt.

Zoals eerder aangegeven ben ik als ik opzettelijk iemands ruit stuk gooi niet alleen strafbaar maar ook onrechtmatig bezig (een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht). Ook als ik een ruit per ongeluk kapot maak is dat een onrechtmatige gedraging. Ik maak mij namelijk schuldig aan iemands eigendomsrecht en als dat al niet het geval is, dan is mijn gedraging – vanuit het huidige maatschappelijke verkeer bekeken – hoogst eigenaardig en niet getolereerd.

Aan welke criteria een situatie/handeling exact moet voldoen, wil het aangemerkt kunnen worden als een Onrechtmatige daad (waaruit tevens in veel gevallen een schadevergoedingsplicht ontstaat), bespreek ik in Onrechtmatige daad (2), binnenkort te verschijnen!