Het beledigen van een buitenlands staatshoofd mag binnenkort in Nederland. Maar niet op Facebook. Erdogan-cartoons van Ruben L. Oppenheimer zijn niet welkom op het online platform, en ook een Erdogan-hekeldicht van journalist Annabel Nanninga werd naar de digitale prullenbak verwezen. Technologiedeskundige en jurist Danny Mekić over de houdbaarheid van Facebooks huisregels.

Een cartoon van Erdogan die het Twittervogeltje neemt, mocht eerst niet op Facebook. Later bood het platform haar excuses aan en werd het alsnog toegestaan.

‘Tja, hoe dat in zijn werk gaat? Hoe Facebook bepaalt wat wel en niet is toegestaan, blijft voor iedereen schimmig. Wat bekend is, is dat er doorgaans een klacht van een gebruiker aan vooraf moet gaan voor iets verwijderd wordt. Daar zit ook een stukje algoritme achter. Als veel gebruikers iets rapporteren, wordt een post eerder verwijderd. Dat zag je bijvoorbeeld toen de Amerikaanse journaliste Alison Parker door een ex-collega werd vermoord en hij een filmpje van die moord online zette. Binnen een paar minuten was het eraf.’

In het regelement van Facebook staat dat satire is toegestaan en toch werd het hekeldicht van Annabel Nanninga over Erdogan verwijderd. Nu zegt Facebook dat ze ‘bezig zijn om te onderzoeken of het wel of geen satire is.’

‘Dat is uitzonderlijk. Normaal gesproken wordt binnen 24 uur besloten wat er met een melding wordt gedaan. Dit laat zien dat Facebook het rumoer in Nederland wel degelijk serieus neemt. Tegelijkertijd toont het ook wat precies zo tricky is aan de huisregels van het platform. Er zit een politieke kant aan. Haatzaaien en beledigen mag bijvoorbeeld niet, maar dat zijn open termen. Wat haatzaaiend is, verschilt per land en per cultuur. Facebook maakt zichzelf tot rechter en legt haar gebruikers een conservatieve Amerikaanse moraal op. Dat is niet langer houdbaar.’

Waarom niet?

‘Facebook is een internet op zich geworden. Van een simpel digitaal fotoalbum heeft het zich ontwikkelt tot een journalistiek platform met een publieke functie. Facebook is daarnaast als een parasiet ons persoonlijke leven binnengedrongen, we kunnen en willen niet meer zonder elkaar. Ze heeft zich ontwikkeld tot een dorpsplein, maar op een dorpsplein staat ook geen commercieel figuur die bepaalt wat je wel en niet mag roepen. Het zou wat zijn als tijdens een telefoongesprek ineens de verbinding wordt verbroken omdat je provider vindt dat je in hun ogen iets onbehoorlijks hebt gezegd. Of dat hetgeen dat je wilt zeggen, helemaal niet aankomt bij de persoon met wie je belt.’

Als je geen trek hebt in de huisregels van Facebook kun je het platform toch gewoon verlaten?

‘Ja, dat kan. Maar dat ontslaat Facebook voor mij niet van een bepaalde morele verantwoordelijkheid. Het platform is zo groot en belangrijk geworden dat ze daarmee ook de verantwoordelijkheid heeft gekregen om gebruikers met verschillende normen en waarden te faciliteren. Het is bijna komisch wat er gebeurt. Facebook brengt de Pavlov-techniek naar een nieuw level. Ze oordeelt niet alleen over wat toelaatbaar is en wat niet, maar legt gebruikers ook nog een straf op door je na het plaatsen van een ontoelaatbare post een dag, een maand of zelfs voorgoed van het platform te bannen. Dat kan heel heftig zijn; je verliest je netwerk en hebt geen toegang meer tot persoonlijke berichten en foto’s. Facebook gebruikt haar macht om een gedragscorrectie bij gebruikers te realiseren en verandert op die manier de samenleving.’ 

Wat zou Zuckerberg moeten doen?

‘Hij moet de landelijke wetgeving van ieder land handhaven. Je kunt niet één norm hanteren voor zeven miljard mensen. Facebook moet doen wat Twitter doet. Zij laten bepaalde tweets in sommige landen niet zien omdat die daar in strijd zijn met de wet. Tegelijkertijd tonen ze wel dàt ze een tweet hebben weggehaald, terwijl het op Facebook volledig onduidelijk blijft welke posts verwijderd zijn.’

Dit artikel werd vandaag gepubliceerd in de Volkskrant